ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP: 3 BƯỚC ĐẾN NGÀNH HỌC MƠ ƯỚC

Trong những năm gần đây, việc hướng nghiệp từ bậc Trung học phổ thông đã trở nên phổ biến, tiếp cận đến số đông học sinh. Dù vậy, định hướng nghề nghiệp vẫn còn là câu hỏi hóc búa với nhiều bạn trẻ, xoay quanh những thắc mắc như: Đam mê của mình là gì? Học ngành nào để ra trường không thất nghiệp? Ngành này có thật sự phù hợp với mình không? Hiểu được điều ấy, trong bài viết này, Spiderum sẽ giải đáp những câu hỏi trên và đề ra lộ trình để bạn có thể tự định hướng nghề nghiệp cho bản thân.

I. Không phải đam mê, 3 điều bạn cần xác định là điều bạn thích, điều bạn giỏi và điều xã hội cần:

IKIGAI (生き甲斐)

1. Xác định điều bạn thích 

Vào năm 18 tuổi, sẽ không thiết thực nếu bạn nói rằng mình biết được đam mê của bản thân và sẽ dành phần đời còn lại để theo đuổi đam mê ấy. Thứ bạn cần vào lúc này không phải là đam mê, mà là sở thích hay sự quan tâm. Sở thích thì nhẹ nhàng hơn và sẽ là khởi đầu phù hợp hơn cho bạn. 

Bạn có thể xác định điều mình quan tâm bằng cách tự đặt câu hỏi:

• Trong một ngày, bạn thường dành nhiều thời gian nhất cho những công việc gì?

• Bạn thường đọc, xem những tin tức, sách báo về chủ đề gì?

• Bạn có xu hướng thích thú và ghi nhớ những sự kiện, hành động liên quan đến chủ đề gì?

• ...

Bạn có thể ghi những điều mình quan tâm ra giấy và xếp thứ tự ưu tiên cho những điều đó. Đây là bài tập để giúp bạn hiểu rõ hơn về bản thân, hiểu rõ mình có xu hướng hứng thú với những vị trí, công việc như thế nào. 

2. Xác định điều bạn giỏi

Để tìm được công việc phù hợp, chỉ thích thôi sẽ là chưa đủ. Bạn cần biết mình giỏi gì và sẽ làm tốt trong những mảng công việc, nghề nghiệp gì. Bạn có thể điểm lại mọi hoạt động, thành tựu của bạn từ trước tới nay và suy nghĩ xem bạn làm tốt nhất với những vị trí nào. 

Ví dụ: Khi làm việc nhóm, công việc bạn làm tốt nhất là gì? (Thuyết trình, tìm kiếm nội dung hay lên ý tưởng trình bày) Khi tham gia các hoạt động xã hội, hoạt động ngoại khóa, bạn thường đảm nhiệm vai trò gì? (Truyền thông, lên nội dung hay tổ chức trò chơi) Bạn học tốt môn học gì? (Học giỏi Toán, Lý, Hóa thì bạn có thể cân nhắc các ngành học thuộc khối A)

Nếu cảm thấy mông lung trong quá trình trả lời những câu hỏi trên, bạn có thể tham khảo các bài test trắc nghiệm tính cách như: 

• Trắc nghiệm MBTI (Myers-Briggs Type Indicator): Bài test cung cấp các câu hỏi trắc nghiệm tâm lý để đưa ra các phân tích về tích cách của bạn.

• Trắc nghiệm 5 khía cạnh tính cách cơ bản (The Big Five Personalities Test): Đánh giá 5 khía cạnh cơ bản về tích cách, bao gồm sự tận tâm, tỉ mỉ, cởi mở, dễ chịu, hướng ngoại và hướng nội.

• Trắc nghiệm về 7 loại trí thông minh: Xác định trí thông minh mà bạn sở hữu là gì, từ đó đề ra các thế mạnh của bạn. 

• Trắc nghiệm hướng nghiệp RIASEC (Holland Code Test): Bài test cho biết bạn phù hợp với những tính chất công việc như thế nào. 

Ngoài việc tự hỏi chính mình, bạn có thể hỏi ý kiến từ người thân, bạn bè xung quanh để có góc nhìn toàn diện hơn về bản thân.

3. Xác định điều xã hội cần 

Sau khi biết được điều mình thích và điều mình giỏi, bạn cần xác định điều xã hội cần - những ngành nghề phổ biến và có nhu cầu nhân lực cao. Hiện tại những ngành nghề đang thu hút nhiều bạn trẻ là khối ngành Kinh tế, Công nghệ thông tin, Y - Dược, Giáo dục, Truyền thông Marketing,...

Ở bước này, bạn cần nghiên cứu thị trường lao động để nhìn nhận về bức tranh tổng quan của các ngành nghề. Ngoài yếu tố về nhu cầu tuyển dụng, bạn cũng cần lưu ý về mức lương và cơ hội thăng tiến của ngành. 

Như vậy, sau khi xác định được điều mình thích, điều mình giỏi và điều xã hội cần, bạn có thể tìm điểm giao giữa ba điều trên để định hướng ngành học tiềm năng cho bản thân. 

II. Giải đáp câu hỏi học ngành nào, trường nào:

1. Học thật, làm thật 

Sau bước trên, bạn đã xác định được ngành học tiềm năng dành cho mình. Dù vậy, điều đó vẫn dựa trên những mặc định của bạn về khả năng và sở thích của bản thân. Để kiểm chứng mức độ phù hợp với ngành học, bạn cần thực hiện các đầu việc sau. 

Đầu tiên, bạn cần tìm hiểu sâu hơn về đặc thù của ngành nghề ấy. Để làm được điều này, bạn có thể tham khảo các yêu cầu tuyển dụng cho các vị trí tương đương, lắng nghe chia sẻ từ những người đi trước bằng cách tham gia các diễn đàn về hướng nghiệp, các event, workshop về ngành nghề mình hướng đến.

Bạn cũng có thể tham khảo về đặc thù công việc của các ngành nghề thông qua bộ sách hướng nghiệp của Spiderum là “Người trong muôn nghề”,  “Người trong muôn nghề: Ngành IT có gì?” và “Người trong muôn nghề: Ngành kinh tế có gì?”. Đây là tuyển tập những câu chuyện đi làm tâm huyết đến từ những cây viết dày dặn kinh nghiệm trong các lĩnh vực chuyên môn và những môi trường làm việc khác nhau, vì vậy sẽ giúp bạn có góc nhìn tổng quan về yêu cầu và trải nghiệm làm việc của các ngành nghề.

Tìm hiểu Tủ sách hướng nghiệp

Thứ hai, học các khóa học liên quan đến ngành học bạn mong muốn. Bạn có thể xem giáo trình của các trường đại học và tìm kiếm các sách chuyên ngành để học theo. Bạn cũng có thể tìm kiếm các khóa học online liên quan đến ngành học của mình. Có rất nhiều trang web cung cấp khóa học chất lượng như Coursera, Futurelearn, Edx,..

Thứ ba, bạn cần bắt tay vào công việc bởi lẽ có sự khác biệt lớn giữa kiến thức bạn học được và trải nghiệm thực tế. Bạn sẽ biết rõ ràng nhất ngành học đó có dành cho mình hay không khi bạn thật sự trải nghiệm công việc đấy. 

Nếu là học sinh cấp 3, bạn có thể bước đầu làm việc tại những vị trí tương đương trong câu lạc bộ, các hoạt động của trường. Ví dụ như bạn mong muốn theo ngành Marketing, bạn có thể làm ở ban truyền thông của câu lạc bộ, lên kế hoạch truyền thông cho các hoạt động ngoại khóa trên fanpage hay website của trường.

2. Lên kế hoạch chọn trường 

Sau khi có kiến thức nền tảng về ngành học cũng như kinh nghiệm ở một vài vị trí tương đương, để thăng tiến trong sự nghiệp, bạn cần có kiến thức chuyên môn về công việc. Đây cũng là lúc câu hỏi chọn trường nào trở thành câu hỏi trọng tâm dành cho bạn. 

Thay vì chạy theo trường hot, trường top đầu, để tìm được một ngôi trường phù hợp, bạn cần đặt cho bản thân những câu hỏi sau: 

• Trường có ngành học bạn mong muốn không? 

• Chương trình dạy của trường nghiêng về thực tiễn hay nghiên cứu? (Tùy theo định hướng của từng trường mà cùng một ngành học, cách tiếp cận có thể khác nhau. Vì vậy, bạn cần tham khảo trước về trải nghiệm học từ các sinh viên khóa trước và từ giáo án của trường - thường được công khai ở website.) 

• Học phí như thế nào? 

• Các cơ hội về học bổng và chương trình liên kết? 

• Hoạt động ngoại khóa của trường?

• Cơ sở vật chất và thiết bị kỹ thuật?

• Địa điểm của trường? (Nằm ở ngoại ô hay trung tâm, địa điểm đó có nhiều cơ hội việc làm cho ngành học của bạn không?) 

Bạn có thể lên một tiêu chí về trường đại học mơ ước và bắt tay tìm kiếm những ngôi trường đảm bảo các tiêu chí đó.  

Vậy tổng kết lại, để tự định hướng nghề nghiệp cho bản thân, bạn cần: 

• Xác định được điều mình thích, điều mình giỏi và điều xã hội cần 

• Kiểm chứng mức độ phù hợp với ngành nghề bằng cách học thật, làm thật

• Tìm kiếm ngôi trường đảm bảo được các tiêu chí đề ra 

Hành trình định hướng nghề nghiệp sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống và sự nghiệp của bạn trong tương lai nên hãy dành nhiều thời gian, công sức cho việc này. Nếu có thắc mắc, hãy comment ở dưới để Spiderum giải đáp nhé.

Hoàng Phương